• امام صادق (علیه السّلام) موثرترین راه فراخوانی به خیر و نیکی را دعوت عملی می داند و می فرمایند: دعوت کننده ی مردم باشید اما نه با زبان ، بلکه با پارسایی ، تلاش ، نماز و نیکی، که این رفتارها خود دعوت کننده هستند.

منبع : کافی، چاپ اسلامیه ، ج3 ، ص 128

• حضرت علی (علیه السّلام) در وصیت خود به امام حسن (علیه السّلام) و امام حسین (علیه السّلام) که در واقع وصیتی به همگان است، می فرمایند : امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که افراد شرور و بدکار جامعه بر شما مسلط می شوند و آن گاه هر چه دعا کنید به اجابت نرسد.

منبع : نهج البلاغه، ترجمه دکتر علی شیروانی ، نامه ی 47

• امام باقر (علیه السّلام) می فرمایند : امر به معروف و نهی از منکر فریضه ی بزرگ الهی است که همه ی واجبات با آن برپا می شود و به وسیله ی آن امنیت برقرار می گردد، کسب و کار مردم حلال و حقوق افراد تأمین می شود و در سایه ی آن آبادانی می آید و از دشمنلان انتقام گرفته می شود و کارها رو به راه می گردد.

منبع : وسائل الشیعه ، ج 11، باب اول ، حدیث 6، ص 395

سوره حج آیه 41 و 42 , 43 , 44 : { الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فىِ الْأَرْضِ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتَوُاْ الزَّكَوةَ وَ أَمَرُواْ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْاْ عَنِ الْمُنكَرِ وَ لِلَّهِ عَقِبَةُ الْأُمُورِ(41)
وَ إِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ عَادٌ وَ ثَمُودُ(42)وَ قَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَ قَوْمُ لُوطٍ(43)وَ أَصْحَابُ مَدْيَنَ وَ كُذِّبَ مُوسىَ‏ فَأَمْلَيْتُ لِلْكَفِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ(44) }   41 آنها كسانى هستند كه اگر در زمين قدرتشان دهيم ، نماز را برپا میدارند و زكات می دهند و امر به معروف و نهى از منكر مینمايند و (از هيچ كس جز خدا نمی ‏ترسند چون می دانند كه) عاقبت كارها به دست خداست.42 اگر تو را تكذيب می ‏كنند، پيش از آنها نيز قوم نوح و عاد و ثمود پيامبرانشان را تكذيب كردند.43 همچنين قوم ابراهيم و قوم لوط، پيامبران خود را تكذيب نمودند.44 و نيز اصحاب مدين و موسى تكذيب شدند. به كافران مهلت دادم، آن گاه مجازاتشان كردم و ديدى كه چگونه مجازات سختى نمودم‏.

سوره لقمان آیه 17 : { يَابُنىَ‏َّ أَقِمِ الصَّلَوةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ اصْبرِْ عَلىَ‏ مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَالِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُور }  [لقمان به پسرش نصيحت كرد:] پسرم! نماز را برپا دار و مردم را به كار پسنديده وادار و از كار زشت بازدار { امر به معروف و نهى از منكر كن } و بر آنچه [از مشكلات و سختی ‏ها] به تو می ‏رسد شكيبايى كن، كه اينها از امورى است كه ملازمت بر آن از واجبات است. (17)

سوره قلم آیه 4 : { وَ إِنَّكَ لَعَلىَ‏ خُلُقٍ عَظِيم‏ } ( ای پیغمبر ) تو داراى خُلق عظيم و اخلاق بسيار نيكو هستى‏.

سوره بقره آیه 119 : { إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقّ‏ِ بَشِيرًا وَ نَذِيرًا وَ لَا تُسَْلُ عَنْ أَصحَْابِ الجَْحِيم‏ }  (اى پيغمبر) ما تو را به حق فرستاديم كه مردم را (به نعمت بهشت) مژده دهى و (از عذاب جهنم) بترسانى، و تو مسئول كافران كه به راه جهنم رفتند نيستى.

سوره آل عمران آیه 159 : { فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنهُْمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فىِ الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلىَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يحُِبُّ الْمُتَوَكلِِّين‏ } پس [اى پيامبر] بواسطه ‏ى لطف الهى بود كه با آنها [كه در احُد نافرمانى كرده بودند] مهربان شدى در حالى كه اگر خشن و تندخو و سنگدل بودى از اطراف تو پراكنده می ‏شدند، پس از آنها درگذر و [حتّى‏] براى ايشان طلب مغفرت نما و در كارها با آنها مشورت كن و چون بر امرى تصميم گرفتى، [تنها] بر خداوند توكّل كن كه خداوند، توكّل كنندگان را دوست می دارد.

سوره مائده آیه 99 : { مَّا عَلىَ الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا تَكْتُمُون‏ } بر پيامبران جز رساندن احكام خدا وظيفه ‏اى نيست و خدا هر چه را آشكار سازيد يا پنهان داريد، می ‏داند.

سوره احزاب آیه 45 و 46 : { يَأَيهَُّا النَّبىِ‏ُّ إِنَّا أَرْسَلْنَكَ شَهِدًا وَ مُبَشِّرًا وَ نَذِيرًا (45) وَ دَاعِيًا إِلىَ اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِرَاجًا مُّنِيرًا (46) } اى پيامبر، ما تو را فرستاديم تا شاهد و مژده ‏دهنده و بيم ‏دهنده باشى. (45) و مردم را به فرمان خدا به سوى او بخوانى، و چراغى تابناك باشى. (46)

سوره نحل آیه 125 : { ادْعُ إِلىَ‏ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالحِْكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الحَْسَنَةِ وَ جَدِلْهُم بِالَّتىِ هِىَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِين‏ }  يا محمّد (ص) مردم را با حكمت و موعظه نيكو به سوى راه و دين پروردگارت دعوت كن، و با ايشان به طريقى كه نيكوتر است استدلال نما ، پروردگارت بهتر می ‏داند چه كسانى از راهش گمراه شده و چه كسانى هدايت يافته ‏اند.

سوره نساء آیه 165 : { رُّسُلًا مُّبَشرِِّينَ وَ مُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلىَ اللَّهِ حُجَّةُ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ كاَنَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا }  اين پيمبران (كه ما آنها را به رسالت فرستاده ‏ايم مأمور بوده ‏اند كه) به اشخاص فرمانبر و مؤمن مژده ثواب و بهشت دهند و مبشّر به سعادت بعدى آنها باشند و به اشخاص نافرمان و كافر وعده عقاب و دوزخ دهند و منذر به شقاوت اُخروى آنها باشند تا آنها را حجّتى بعد از فرستادن پيمبران بر خدا باقى نماند (و نگويند اگر براى ما پيمبرانى ميفرستادى كه شريعتى براى ما بياورند و راه را از چاه بما نشان دهند و آنچه نميدانستيم بما بياموزند ما خير خود را از دست نمي داديم [نگويند ما نمی ‏دانستيم زيرا رهبر دينى نداشتيم‏]) و خداوند همواره غالب است و مكابرى او را مغلوب نمی ‏كند و آنچه ميكند بر وفق حكمت و صلاح است.

سوره رعد آیه 7 : { وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ لَا أُنزِلَ عَلَيْهِ ءَايَةٌ مِّن رَّبِّهِ إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَ لِكلُ‏ِّ قَوْمٍ هَاد } و باز كافران (به طعنه) می ‏گويند كه چرا از خدايش بر او آيت و معجزه ‏اى فرستاده نشد؟ (بايد بدانند كه) تنها وظيفه تو اندرز و ترسانيدن (خلق از نافرمانى خدا) است و هر قومى را (از طرف خدا) رهنمايى است.

سوره رعد آیه 32 : { وَ لَقَدِ اسْتهُْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ فَأَمْلَيْتُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ ثمُ‏َّ أَخَذْتهُُمْ فَكَيْفَ كَانَ عِقَاب‏ } پيامبرانى هم كه پيش از تو بودند به استهزا گرفته شدند. من به كافران مهلت دادم، آن گاه همه را فرو گرفتم و آن عقوبت من چه سخت بود.

سوره فاطر آیه 4 : { وَ إِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ وَ إِلىَ اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُور } اگر تو را تكذيب كرده ‏اند، پيامبرانى را هم كه پيش از تو بوده ‏اند تكذيب كرده ‏اند و همه كارها به خدا بازگردانده شود.

سوره عنکبوت آیه 69 : { وَ الَّذِينَ جَاهَدُواْ فِينَا لَنهَْدِيَنهَُّمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِين‏ } و كسانى كه براى [به دست آوردن خشنودى‏] ما [با جان و مال‏] كوشيدند، بی ‏ترديد آنان را به راه‏هاى خود [راه رشد، سعادت، كمال، كرامت، بهشت و مقام قرب‏] راهنمايى می ‏كنيم و يقيناً خدا با نيكوكاران است.

سوره بقره آیه 256 : { لَا إِكْرَاهَ فىِ الدِّينِ قَد تَّبَينَ‏َ الرُّشْدُ مِنَ الْغَىّ‏ِ فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّغُوتِ وَ يُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى‏ لَا انفِصَامَ لَهَا وَ اللَّهُ سمَِيعٌ عَلِيم‏ }در دين، هيچ اكراه و اجبارى نيست [كسى حق ندارد كسى را از روى اجبار وادار به پذيرفتن دين كند، بلكه هر كسى بايد آزادانه با به كارگيرى عقل و با تكيه بر مطالعه و تحقيق دين را بپذيرد]. مسلماً راه هدايت از گمراهى [به وسيله قرآن، پيامبر و امامان معصوم‏] روشن و آشكار شده است. پس هر كه به طاغوت [كه شيطان، بت و هر طغيان گرى است‏] كفر ورزد و به خدا ايمان بياورد، بی ترديد به محكم ‏ترين دستگيره كه آن را گسستن نيست، چنگ زده است و خدا شنوا و داناست.

سوره بقره آیه 44 : {  أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبرِِّ وَ تَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ وَ أَنتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ أَ فَلَا تَعْقِلُون‏ } چگونه مردم را به كارهاى نيك فرمان می ‏دهيد و خود را فراموش می ‏كنيد و حال آنكه كتاب خدا را می ‏خوانيد، چرا انديشه و تعقل نمی ‏كنيد؟

منبع: پایگاه اینترنتی احادیث

حكومتِ عدالت در هر قوم و حصول نعمت امنيت و آسايش، و بالأخره سعادت افراد و اقوام، به ميزان احترام آنها از حقّ و مواظبت آنان در حق گذارى است. اگر اين صفت در ميان مردم قوى و زنده باشد و همه قولا و عملا از حقّ طرفدارى و حمايت كنند، نه حقّ كسى پايمال مى گردد، و نه از كسى كارى بر خلاف حقّ صادر مى شود، و حق بر همه چيز و همه كس مقدّم مى گردد.

در اين جهت دين اسلام از آنچه لازمه تأكيد است دريغ نفرموده و به مسلمانان دستور داده است كه حق را بالاتر از هر چيز بدانند و در رعايت آن و حق گذارى و طرفدارى از حقّ خدا را در نظر گرفته حتّى ملاحظه سود و زيان شخصى خود را هم ننمايند.

خداوند در قرآن مجيد مى فرمايد:

«قُلْ اِنْ كانَ آبائُكُمْ وَأَبْنائُكُمْ وَاِخْوانُكُمْ وَاَزْواجُكُمْ وَعَشيرَتُكُمْ وَاَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَتِجارَةٌ تَخْشَونَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها اَحَبَّ اِلَيْكُمْ مَنَ اللهِ وَرَسُولِهِ وَجَهاد فى سَبيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتّى يَأْتِىَ اللهُ بِاَمْرِهِ وَاللهُ لايَهْدِى الْقَوْمَ الْفاسِقينَ».(1)

يعنى: «بگو اگر شما پدران، فرزندان، برادران، زنان، عشيره، دودمان و مالهايى كه جمع و ذخيره نموده ايد، و تجارتى كه از كساد آن مى ترسيد و خانه هايى كه اختيار كرده ايد، آنها را بيشتر دوست داريد از خدا و پيغمبر او و جهاد در راه او، پس منتظر فرمان خدا، يعنى عذاب او باشيد; و خداوند مردم فاسق را هدايت نمى كند».

در اين آيه شريفه خداوند نسبت به كسانى كه راجع به امور اجتماعى و اداى تكليف و تحصيل خوشنودى خدا و پيغمبر، بى قيد و سهل انگارى مى كنند و منافع شخصى دنيوى را بر مصالح نوعى و اخروى ترجيح مى دهند، شديدترين تهديدات را فرموده است.

مراقبت در اداى وظيفه امر به معروف هم مربوط به همين حس احترام از حق و پشتيبانى از حق گذاران است. اگر حاكم بر قلوب و نفوس مردم «حق» باشد، نسبت به امر به معروف و نهى از منكر توجه و اعتنا خواهند داشت. و اگر از حاكميت و نفوذ آن در قلوب جامعه كاسته شود، به همان حدّ به شأن امر به معروف بى اعتنايى مى شود. و هرگاه حق و عدالت در ميان قومى مورد رعايت نباشد، از تمام فوايدى كه در امر به معروف و نهى از منكر است بى نصيب و به ضدّ آن مبتلا شده، عوض حقّ، باطل، و به جاى راستى و امانت، دروغ و خيانت، و عوض علم و معرفت، نادانى و جهالت، و به جاى عدل و داد، ستم و بيدادگرى، و عوض طهارت و عفّت و تقوا، ناپاكى و فسق و فجور رواج خواهد يافت.

اهل فساد و ستمكارى، گستاخ و بى شرم گرديده، همّتها پست و رغبتها در تحصيل علوم كمالات و اعمال حسنه از ميان مى رود.

اهل خير و نيكوكارى كم مى شوند و در عوض، اشرار و ستمكاران بسيار مى گردند و ـ همانطور كه در اخبار وعده داده شده، اشخاص نالايق و بَدمنش بر جامعه مسلط مى شوند ـ و درهاى بركتهاى آسمان و زمين مسدود و از معاشرتها و كسبها و عبادات و طاعات و مواعظ و پندها و كوششها، خير و بركت برداشته خواهد شد.

بر چنين مردمى هر دشمنى غالب و به آسانى آنان را استعباد و استثمار نموده، حيثيت و قوميت آنها را پايمال هوس و منفعت خود مى كند. چنين قومى به جاى آنكه ديگران را استخدام كنند، مستخدم بيگانگان مى شوند.

شايد بعضى گمان كنندكه اگر در ميان اهل معاصى خود را حفظ كنند، يا از حقوق خود دفاع نمايند، كفايت مى كند و بيش از اين مسئوليتى ندارند، و حال اينكه اين اشخاص شرعاً و عقلا مسئولند.

در كتب اخبار به اين مضمون رسيده است كه خداوند به حضرت شعيب وحى فرمود: «از قوم تو صدهزار نفر را هلالك مى كنم; چهل هزار از بَدان و اشرار ايشان و شصت هزار نفر از نيكان و اخيار آنها. عرض كرد: خدايا اشرار بجاى خود عذاب مى بينند، ولى اخيار به چه سبب هلاك مى گردند؟ خطاب شد براى آنكه مداهنه نمودند با گناهكاران و براى غضب من غضب نكردند».

1- سوره توبه، آيه

24

سایت آیت الله صافی

اخلاص و نيّت بى شائبه، روح هر عمل خير و كار نيك است و هر چه خلوص نيّت بيشتر باشد درجه عمل بلندتر خواهد بود. و چون مقصود از امر به معروف و نهى از منكر اصلاح، هدايت و اجراى حدود و حمايت از حقوق ضعفا و فقرا و تهذيب اخلاق و ترويج ملكات فاضله و پارسايى و پرهيزكارى است، بايد كسانى كه براى اصلاح و راهنمايى و تكميل جامعه اقدام مى نمايند همواره اين جهت را فراموش نكرده براى تحصيل رضاى خدا بگويند، و براى خدا بنويسند، و براى خدا دعوت كنند، و از روى كمال محبت و مهربانى و دلسوزى و عشق و علاقه، افرادى را كه در اثر طغيان آتش شهوات و يا جهل و نادانى و يا خشم و غضب و جهات ديگر، آلوده به معاصى و خطا مى شوند، راهنمايى نمايند.

اگر كسانى كه امر به معروف و نهى از منكر مى كنند از اين كار مقاصد ديگر داشته باشند مثل آن كه بخواهند آن را وسيله نيل به مقام و رتبه و جاه و مال دنيا قرار دهند، علاوه بر آنكه غالباً از اين مقاصد محروم مى شوند، زحمات ديگران را هم بى اثر مى سازند. و برعكس اگر نيتها خالص گرديد، اقدامات، با بركت و مفيد خواهد شد. كسانى كه نيتشان خير و اصلح باشد در انجام وظيفه كوتاهى نكرده با كمال قوّت و قدرت به تكليف خود رفتار و به وظيفه خود عمل مى كنند. چنانچه از حضرت اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ روايت شده است كه فرمود:

«مَنْ اَحَدَّ سِنانَ الْغَضَبِ للهِِ قَوِىَ عَلى قَتْلِ اَشِدّاءِ الْباطِلِ».(1)

يعنى: «كسى كه سنان خشم را براى خدا تيز نمود، قوى مى گردد بر كشتن كسانى كه شدّت در پيروى از باطل دارند».

دين اسلام در خصوص پاكى نيت و اخلاق در اعمال صالحه و كارهاى نيك، سفارش بسيار نموده و مهمترين ملاك خوبى عمل را خلوص نيت شمرده است، چنانچه از پيغمبر اكرم ـ صلّى الله عليه وآله وسلّم ـ نقل شده كه فرمود:

«اِنَّمَا الأعْمالُ بِالنّيات».(2)

در قرآن مجيد در آيات بسيار، مردم را دعوت مى كند كه در قيامها و نهضتها و در اتفاقات و عبادات و در همه اقوال و افعال فقط رضاى خدا را بخواهند. در سوره انعام مى فرمايد:

«قُلْ اِنَّ صَلوتى وَنُسُكى وَمَحْياىَ وَمَماتى للهِِ رَبِّ الْعالَمينَ».(3)

يعنى: «بگو بدرستى كه نماز من و قربانى من و زندگى و مرگم براى خدايى است كه پروردگار عالميان است».

و در مقابل، با ريا و رياكاران و كسانى كه اعمال صالحه و دين و ايمان را وسيله رسيدن به مقامات و مناصب دنيوى و مال و جاه قرار مى دهند، بشدّت مبارزه كرده است حتّى آن را در حدّ شرك به خدا قرار داده اند. پس كسى كه مى خواهد در امر به معروف و نهى از منكر موفق شود بايد صدق نيت و اخلاص را عامل مؤثر حصول مقصود بداند و آن را وسيله اعمال غرضها شخصى و خداى نخواسته اهانت به بندگان خدا قرار ندهد و بداند كه خداوند از راز دل او هم آگاه است:

«يَعْلَمُ خائِنَةَ الاْعْيُنِ وَما تُخْفِى الصُّدُورُ»(4)

1- نهج البلاغه فيض الاسلام، حكمت 165، ص 1169

2- تهذيب، ج1، ص 83

3- سوره انعام، آيه 162

4- سوره غافر، آيه 19

سایت آیت الله صافی

آداب امر به معروف و نهى از منكر

از ميان فرايض اسلامى، تنها فريضه‏اى كه مشروط به تأثير است، همين امر به معروف و نهى از منكر است. از ما خواسته‏اند تا بى‏توجه به تأثير، نماز بخوانيم يا روزه بگيريم. ليكن در مورد امر به معروف، مؤثر واقع شدن آن، يكى از شرايط وجوبش به‏شمار است. ⁽¹²³⁾ همه شرايط و مراتب و آدابى كه براى اجراى اين فريضه در نظر گرفته‏اند، چيزى نيست جز كوشش براى مؤثرتر شدن آن. لذا هرگز در اين مورد نمى‏توان به شعار «بر رسولان بلاغ باشد و بس» بسنده كرد. بنا بر اين آن‏كه در پى امر به معروف و نهى از منكر است، بايد طبيب‏وار و مشفقانه درد بيمار خود را بشناسد و داروى مناسب آن را تجويز نمايد و در اين راه آدابى را به‏كار بندد كه او را موفق سازد. اما «مقصود از آداب، آن چيزهايى است كه رعايت آنها در حصول غرض و گرفتن نتيجه مؤثر است. ⁽¹²⁴⁾ » برخى از اين آداب، اختصاص به امر به معروف ندارد و شامل بيش‏تر عرصه‏هاى زندگى نيز مى‏شود و پاره‏اى از آنها در پاره‏اى از كتاب‏ها تحت عنوان شرايط امر به معروف و نهى از منكر ذكر شده و يا از مشتقات آنها به‏شمار آمده است. تأمل در اين آداب، ما را متوجه حقيقتى ناخوشايند مى‏كند: بسيارى از امر به معروف‏هاى ما، در حقيقت امر به منكر و زير پا گذاشتن حقوق مسلم ديگران و تجاوز به حريم زندگى آنان است كه شارع به هيچ روى بدان خشنود نيست.

گفتار اول: جايگاه سياسى امر به معروف و نهى از منكر

تعبير امر به معروف و نهى از منكر، از تعبيرات كليدى و پربسامد در سخنان امام على‏ عليه السلام است كه در مناسبت‏هاى گوناگون و به دلايل مختلف بر آن انگشت مى‏گذارد و از آن سخن مى‏گويد. از اين رو مى‏توان گفت كه اين تعبير از اهميت فراوانى نزد امام برخوردار است. براى دريافت جايگاه آن نزد امام، اين مطلب را در چند محور زير پى مى‏گيريم:

الف. مفهوم سياسى امر به معروف و نهى از منكر؛

ب. هدف و غايت دين؛

ج. فلسفه حكومت اسلامى؛

د. تأمين حقوق همگان؛

ه . حفظ نظام اجتماعى سالم؛

و. مكانيزم نظارتى در حكومت اسلامى؛

ز. رويكرد اجرايى به اين فريضه؛

ح. موانع تحقيق و اجراى امر به معروف و نهى از منكر.

الف. مفهوم سياسى امر به معروف و نهى از منكر

براى فهم عميق معناى امر به معروف و نهى از منكر نزد امام على‏عليه السلام، بايد خود را از معناى رايج و محدود آن نجات دهيم و به اين مسئله از منظر حضرت بنگريم. تلقى رايج از امر به معروف و نهى از منكر غالبا خرد و محدود است و آن را منحصر به حوزه احكام عبادى و پاره‏اى از مسائل پيش پا افتاده اجتماعى كرده‏اند. حال آن كه از نظر امام، معروف هر آن كردار و رفتار و اعتقاد پسنديده‏اى است كه عقل سليم انسان بدان حكم، و قرآن و سنت آن را تأييد مى‏كند. از اين منظر هر خير و خوبى در دامنه معروف مى‏گنجد، از آشتى دادن ميان زن و شوهر ⁽¹¹⁾ تا ارزان‏فروشى و رعايت انصاف در معاملات و همين‏طور تا بسيج عمومى براى جهاد.

برای مشاهده کتاب کلیک کنید

هر كسى مطابق وسعت دايره اطلاعات و ميزان معلوماتى كه دارد، فوائد امر به معروف و نهى از منكر را دريافته و مى فهمد. اگر بخواهيم همه ثمرات اُخروى و دنيوى آن مانند: تقرّب به درگاه الهى و آمرزش گناهان و اجر و ثواب فراوان، نظارت در اجراى حدود و قوانين، حمايت از حقوق ضعفا و بينوايان، نگاهدارى بيچارگان و افتادگان، تهذيب اخلاق و بسط و توسعه علم و فرهنگ، پيشرفت صنايع و اختراعات، تأسيس سازمانهاى خيريّه و عام المنفعه، عمران بلاد و شهرستانها، تأمين عدالت اجتماعى و خدممات نوعى، نيكوكارى و احياء حس تعاوت و همكارى، سعى در قضاى حوائج و انتظام امور كسب و معاملات، دادرسى به ستمديدگان و منع زمامداران و ارباب مناصب و مشاغل از تجبّر و ستمكارى و تضييع حقوق افراد و جلوگيرى از فحشاء و منكرات و صدها فايده ديگر را در اينجا احصاء نموده، و در اطراف هر يك توضيحاتى بدهيم، از مقصود دور مى شويم، لذا به ذكر قسمتى از حديث شريفى كه از حضرت امام محمد باقر ـ عليه السّلام ـ روايت شده قناعت مى كنيم.

شيخ كلينى ـ رضوان الله عليه ـ در كتاب كافى در ضمن حديثى از امام پنجم حضرت باقر العلوم ـ عليه السّلام ـ روايت نموده است كه فرمود:

«انّ الأمر بالمعروف والنهى عن المنكر سبيل الأنبياء ومنهاج الصلحاء فريضة عظيمة بها تقام الفرائض وتأمن المذاهب وتحلّ المكاسب وتردّ المظالم وتعمّر الأرض وينتصف من الأعداء ويستقيم الأمر».(1)

يعنى: «امر به معروف و نهى از منكر، راه پيغمبران و طريقه روشن صلحا و شايستگان است. واجب بزرگى است كه به سبب آن واجبات ديگر بپاى داشته مى شود و راهها امن، و كسبها حلال مى گردد و اموال و حقوقى كه به ستم و غصب گرفته شده به صاحبانش ردّ مى شود و زمين، معمور و آباد مى گردد و از دشمنان انتقام گرفته مى شود و كارها راست و مستقيم مى گردد».

1-كافي، ج 5، ص 56

سایت آیت الله صافی

آپارات

آپارات

آپارات

چه راه‌کارهای برای ترویج فرهنگ و رعایت حجاب در انظار عمومی به ویژه دانشگاه‌ها وجود دارد؟

رعایت حجاب نیز مانند سایر احکام و فروع دین، مستلزم شناخت و ایمان به خدا و اسلام است و هر کسی به تناسب شناخت و ایمانش خود را به رعایت احکام الهی موظف می‌نماید.

اما رواج هر فرهنگی، مستلزم آموزش، تبلیغ از یک سو و عوامل مشوق و بازدارنده از سوی دیگر است و به همین دلیل خداوند متعال ضمن ضروری دانستن تبلیغ و جذب به روش‌های مؤثر، «امر به معروف و نهی از منکر» که جنبه‌ی تحکمی دارد را نیز در دستور کار افراد و جامعه‌ی اسلامی قرار داده است.

سوال: من مسئله «امر به معروف و نهی از منکر» را قبول ندارم به کسی چه مربوط است که من در جامعه چطور رفتار می‌کنم؟

مسئله‌ی «امر به معروف» که از سنخ «امر» کردن است و باید امرانه باشد و نه نصیحت یا توصیه به نیکی و خوبی و نیز «نهی از منکر» از سنخ بازدارندگی قاطع است و نه تذکر و گوشزد، نه تنها مختص اسلام نیست، بلکه اساساً مقوله‌ای نیست که کسی بخواهد یا بتواند آن را قبول نداشته باشد. چرا که همگان با رعایت [کم و بیش] آن زندگی را سامان می‌بخشند، جوامع را پدید می‌آورند و مدارج رشد را طی می‌کنند. لذا جامعه‌ای متمدن است که «امر به معروف و نهی از منکر» به صورتی قاطع و همگانی در آن رعایت شود و جامعه‌ای رشد یافته‌تر، تکامل‌ یافته‌تر، مدنی‌تر و مرفه‌تر است که بیشتز از سایرین این دو اصل اساسی حیات بشری را شناخته و اعمال کرده باشد.

برای روشن شدن موضوع به مثال‌های واقعی ذیل دقت نمایید:

سيد شرف الدين در زمان عبدالعزيز آل سعود به زيارت خانه خدا مشرف شد.
او از جمله علمايي بود كه به دعوت شاه، به كاخ وي رفت تا عيد قربان را به وي تبريك گويد. وقتي نوبت به وي رسيد، شاه را گرفت و قرآني را كه در جلدي پوستي بود، به وي هديه داد. ملك هديه را گرفت و بوسيد و به عنوان احترام و تعظيم بر پيشاني خود گذاشت. سيد اشرف الدين گفت: اين جلد پوست بز است چطور شما آن را مي بوسيد؟!گفت:غرض من از قرآن است نه اين جلد.
سيد گفت: احسنت. ما هم وقتي پنجره يا در اتاق پيغمبر را مي بوسيم مي دانيم كه آهن هيچ كاري نمي تواند بكند، غرض ما تعظيم رسول خداست. همانطور كه شما با بوسه زدن بر پوست بز مي خواستي قرآن را تعظيم كني كه در جوف آن پوست قرار دارد.
اقدام سيد، كه بهترين روش را براي كشف حقيقت و روشنگري برگزيده بود، شگفتي حاضران را به همراه داشت، مردم يكپارچه الله اكبر گفتند و ملك عبد العزيز كه با برهاني به اين آشكاري روبرو بود به حجاج اجازه داد با آثار رسول خدا تبريك جويند. اما حاكمي بعد از وي روي كارآمد دوباره به قانون گذشتگان برگشت.
وفات: ٨ جمادي الثاني ١٣٢٧ ق.
نجف اشرف

منبع: سرآمد

بزرگ فلسفه قتل شاه دين اين است
كه مرگ سرخ به از زندگى ننگين است

حسين مظهر آزادگى و آزادى است
خوشا كسى كه چنينش مرام و آيين است

نه ظلم كن به كسى نى به زير ظلم برو
كه اين مرام حسين است و منطق دين است

همين نه گريه بر آن شاه تشنه لب كافى است
اگر چه گريه بر آلام قلب تسكين است

ببين كه مقصد عالى وى چه بود اى دوست
كه درك آن سبب عزو جاه و تمكين است

ز خاك مردم آزاده بوى خون آيد
نشان شيعه و آثار پيروى اين است

جواد محدثى

سایت شهید آوینی

اين‌ عمل‌ بود سرّ كار حسين‌در جهان‌ عز وافتخار حسين‌

با صراحت‌ نمود او اعلام‌كه‌ چه‌ راهي‌ نكوست‌ در اسلام‌

هر كسي‌ مدّعي‌ اسلام‌ است‌كارهايش‌ بدون‌ ابهام‌ است‌

پيرو مكتب‌ رسول‌ خداست‌بيگمان‌ گوشة‌ دلش‌ اين‌ جاست‌

معتقد بود آن‌ كه‌ در اين‌ راه‌بهر يك‌ مشت‌ امّت‌ گمراه‌

نيست‌ از اين‌ فريضه‌اي‌ برترامر به‌ معروف‌ ونهي‌ از منكر

ليكن‌ از خويشتن‌ نمود آغازبا عمل‌ كرد اين‌ سخن‌ را ساز

سر نيفكند او به‌ پاي‌ يزيدگام‌ ننهاد در سراي‌ يزيد

راه‌ گفتار بر يزيد نداددست‌ بيعت‌ بدان‌ پليد نداد

از براي‌ دو روزة‌ دنيامتوسل‌ نشد به‌ ريب‌ وريا

بود همواره‌ پيرو يزدان‌پيرو دين‌ وتابع‌ قرآن‌

بهر دنيا كه‌ او نكرد قيام‌تا رود از براي‌ كسب‌ مقام‌

يك‌ رسالت‌ به‌ شانة‌ خود داشت‌كه‌ به‌ فرمان‌ ايزدي‌ برداشت‌

سایت شهید آوینی

نویسنده : عسگر ابراهیم زاده
مقدمه
امر به معروف و نهی از منکر ازاصول دین است واحیای این دواصل بیانگرحیات وسرزندگی جامعه می باشد و فراموش کردن این دواصل موجب رخوت و سستی . بی تفاوتی و به تدریج اضمحلال ومرگ جامعه خواهد شد.
برهرمسلمان ومکلفی واجب است.درچارچوب قوانین شرع عمل به معروفات را توصیه کرده . و دیگران را از مبادرت به منکرات بازدارد . این امراز چنان ظرافتی بر خورداراست که گاه عبور از حدومرز آن .نه تنها ثوابی نخواهد داشت . بلکه عقوبتی را نیز در پی خواهد داشت.
ریشه های فطری و غریزی
پدران و مادران در طول تاریخ فرزندان خود را به کارهایی وا داشته و از کارهایی نهی کرده اند . مسئله امر و نهی و تشویق وهشدار.ریشه در درون هرانسانی دارد.ومربوط به زمان و مکان یا منطقه خاصی نمیشود.وهر مسئله اینگونه فراگیر باشد.نشان از فطری بودن آن دارد.
هشدار و اخطار و فریاد دربرابر خطرها وانحرافات مخصوص انسان نیست در قرآن مجیدمی خوانیم:
وقتی مورچه ای دیدحضرت سلیمان بن علی نبیناوآله با لشکرش درحرکتندفریادزدوبه سایرمورچگان گفت :به لانه های خودبروید تا پایمال نشوید.
هنگامی که هدهددرپرواز خود ازفضای کشور« سبا » متوجه انحراف مردم ودریافت که مردم خورشیدپرستند .نزدحضرت سلیمان (علیه السّلام) آمدواز این انحراف شکایت کرد.
بنابراین .فریاد دربرابرانحراف ودلسوزی.برای دیگران نه تنها مسئله ای فطری برای انسانهاست . بلکه ریشه ای غریزی نیز در حیوانات دارد.
جایگاه امربه معروف در قرآن
این موضوع ازهمان روزهای اول بعثت پیامبراعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مورد عنایت اسلام بوده است .سوره« والعصر» که اوایل بعثت در مکه نازل شده است.اشاره به امربمعروف می کند و از مومنان می خواهد تا یکدیگر را بکارهای حق و پایداری در راه خدا سفارش کنند.
اولین وظیفهءانبیاء (علیهم السّلام)
قرآن حکیم می فرماید:
مادرمیان هرامتی پیامبری مبعوث کردیم که مهمترین کار و وظیفه او .دوچیز بود:
یکی امربه یکتاپرستی که بزرگترین معروفهاست.
و دوم نهی از اطاعت طاغوتها که بزرگترین منکرهاست.