آپارات

امر به معروف و نهى از منكر يكى از تكاليف اجتماعى است كه در بعض موارد با همت و اقدام يك نفر انجام مى پذيرد و در بعض مواقع، موقوف به قيام چند نفر، بلكه محتاج به اقدام و همكارى يك جمعيت و امّت است. پس نمى توان اقدام يك نفر را در همه موارد كافى شمرد و از ديگران تكليف را ساقط دانست; زيرا اوّلا: همكارى و همصدا شدن ديگران با آن كس كه امر به معروف و نهى از منكر مى كند، باعث كمال تأثير و حصول مقصود است. اگر هزار نفر در يك موضوع موافق يكديگر اظهارنظر كنند از حيث اثر با نظرى كه يك نفر اظهار نمايد يكسان نيست.

و ثانياً: بيانات اشخاص و طرز اداى مطالب و سليقه هايى كه در اين موارد اعمال مى شود در تأثير، تفاوت دارد. بسيار اتفاق افتاده كه شخصى از مواعظ و نصايح طولانى يك نفر متنبّه نشده، ولى با يك كلمه كه از ديگرى شنيده فوراً متنبّه و بيدار گرديده است

اخلاص و نيّت بى شائبه، روح هر عمل خير و كار نيك است و هر چه خلوص نيّت بيشتر باشد درجه عمل بلندتر خواهد بود. و چون مقصود از امر به معروف و نهى از منكر اصلاح، هدايت و اجراى حدود و حمايت از حقوق ضعفا و فقرا و تهذيب اخلاق و ترويج ملكات فاضله و پارسايى و پرهيزكارى است، بايد كسانى كه براى اصلاح و راهنمايى و تكميل جامعه اقدام مى نمايند همواره اين جهت را فراموش نكرده براى تحصيل رضاى خدا بگويند، و براى خدا بنويسند، و براى خدا دعوت كنند، و از روى كمال محبت و مهربانى و دلسوزى و عشق و علاقه، افرادى را كه در اثر طغيان آتش شهوات و يا جهل و نادانى و يا خشم و غضب و جهات ديگر، آلوده به معاصى و خطا مى شوند، راهنمايى نمايند.

اگر كسانى كه امر به معروف و نهى از منكر مى كنند از اين كار مقاصد ديگر داشته باشند مثل آن كه بخواهند آن را وسيله نيل به مقام و رتبه و جاه و مال دنيا قرار دهند، علاوه بر آنكه غالباً از اين مقاصد محروم مى شوند، زحمات ديگران را هم بى اثر مى سازند. و برعكس اگر نيتها خالص گرديد، اقدامات، با بركت و مفيد خواهد شد. كسانى كه نيتشان خير و اصلح باشد در انجام وظيفه كوتاهى نكرده با كمال قوّت و قدرت به تكليف خود رفتار و به وظيفه خود عمل مى كنند. چنانچه از حضرت اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ روايت شده است كه فرمود:

«مَنْ اَحَدَّ سِنانَ الْغَضَبِ للهِِ قَوِىَ عَلى قَتْلِ اَشِدّاءِ الْباطِلِ».(1)

يعنى: «كسى كه سنان خشم را براى خدا تيز نمود، قوى مى گردد بر كشتن كسانى كه شدّت در پيروى از باطل دارند».

دين اسلام در خصوص پاكى نيت و اخلاق در اعمال صالحه و كارهاى نيك، سفارش بسيار نموده و مهمترين ملاك خوبى عمل را خلوص نيت شمرده است، چنانچه از پيغمبر اكرم ـ صلّى الله عليه وآله وسلّم ـ نقل شده كه فرمود:

«اِنَّمَا الأعْمالُ بِالنّيات».(2)

در قرآن مجيد در آيات بسيار، مردم را دعوت مى كند كه در قيامها و نهضتها و در اتفاقات و عبادات و در همه اقوال و افعال فقط رضاى خدا را بخواهند. در سوره انعام مى فرمايد:

«قُلْ اِنَّ صَلوتى وَنُسُكى وَمَحْياىَ وَمَماتى للهِِ رَبِّ الْعالَمينَ».(3)

يعنى: «بگو بدرستى كه نماز من و قربانى من و زندگى و مرگم براى خدايى است كه پروردگار عالميان است».

و در مقابل، با ريا و رياكاران و كسانى كه اعمال صالحه و دين و ايمان را وسيله رسيدن به مقامات و مناصب دنيوى و مال و جاه قرار مى دهند، بشدّت مبارزه كرده است حتّى آن را در حدّ شرك به خدا قرار داده اند. پس كسى كه مى خواهد در امر به معروف و نهى از منكر موفق شود بايد صدق نيت و اخلاص را عامل مؤثر حصول مقصود بداند و آن را وسيله اعمال غرضها شخصى و خداى نخواسته اهانت به بندگان خدا قرار ندهد و بداند كه خداوند از راز دل او هم آگاه است:

«يَعْلَمُ خائِنَةَ الاْعْيُنِ وَما تُخْفِى الصُّدُورُ»(4)

1- نهج البلاغه فيض الاسلام، حكمت 165، ص 1169

2- تهذيب، ج1، ص 83

3- سوره انعام، آيه 162

4- سوره غافر، آيه 19

سایت آیت الله صافی

پيش از اين تذكر داديم كه بايد كسانى كه امر به معروف و نهى از منكر مى كنند، مسايل و احكام شرعيه آن را بدانند تا آنكه مرتكب اشتباه نشده و بر خلاف تكليف شرعى خود، رفتارى ننمايند. و هر گاه كسى بى اطلاع از احكام و آداب شرعيه آن، امر به معروف نمايد علاوه بر آنكه بيشتر اقدامات او بيجا و بى مورد واقع مى شود، ممكن است نادانيها و كارهاى ناروايى كه به نام امر به معروف و نهى از منكر مرتكب مى شود، باعث توليد مفاسد و زيانهاى بسيار گردد. از اين جهت از خوانندگان محترم تقاضا مى شود كه در اين فصل دقت بيشتر فرموده مراقبت كنند كه آلت دست و وسيله اجراى مقاصد پست مغرضين و مفسدين و مردمان فتنه جو نشده در حدود وظايف و تكاليف شرعيّه خود در امر به معروف و نهى از منكر ساعى باشند.

و چون شايد پاره اى از خوانندگان عزيز معلومات مهمه در قسمت مسايل امر به معروف نداشته باشند، محض اطلاع و مزيد بصيرت آنان بعض احكام شرعيه امر به معروف و نهى از منكر را در ضمن چند فرع، مطابق فتواى حضرت مستطاب استادنا الأكبر آية الله العظمى آقاى حاج آقا حسين طباطبايى بروجردى ـ مع الله المسلمين بطول بقائه ـ ذكر مى نماييم.(1) و(2):