ویژه برنامه کلام شیوا با سخنرانی آیت الله سیدمرتضی حسینی شیرازی از شبکه جهانی امام حسین علیه السلام

آپارات

امر به معروف و نهى از منكر يكى از تكاليف اجتماعى است كه در بعض موارد با همت و اقدام يك نفر انجام مى پذيرد و در بعض مواقع، موقوف به قيام چند نفر، بلكه محتاج به اقدام و همكارى يك جمعيت و امّت است. پس نمى توان اقدام يك نفر را در همه موارد كافى شمرد و از ديگران تكليف را ساقط دانست; زيرا اوّلا: همكارى و همصدا شدن ديگران با آن كس كه امر به معروف و نهى از منكر مى كند، باعث كمال تأثير و حصول مقصود است. اگر هزار نفر در يك موضوع موافق يكديگر اظهارنظر كنند از حيث اثر با نظرى كه يك نفر اظهار نمايد يكسان نيست.

و ثانياً: بيانات اشخاص و طرز اداى مطالب و سليقه هايى كه در اين موارد اعمال مى شود در تأثير، تفاوت دارد. بسيار اتفاق افتاده كه شخصى از مواعظ و نصايح طولانى يك نفر متنبّه نشده، ولى با يك كلمه كه از ديگرى شنيده فوراً متنبّه و بيدار گرديده است

كارهايى را كه بشر براى رسيدن به نتايجى انجام مى دهد يا از كارهايى است كه شخصيت فاعل و انجام دهنده در رسيدن به نتيجه، دخالتى ندارد و هر كس آن كار را انجام دهد به آن نتيجه نايل مى شود و يا از كارهايى است كه شخصيت فاعل و انجام دهنده، در حصول نتيجه يا كمال آن مؤثّر و دخيل است; مانند امر به معروف و نهى از منكر كه شخصيت اشخاص و تعينات آنها در حصول كمال موفقيت و تماميت فايده و نتيجه آن بسيار مؤثّر است.

اگر مالك يك ده كشاورزان ده، يا صاحب يك كارخانه، كاگران كارخانه و يا يك عالم روحانى و يك شخص متنفذ در محيط نفوذ خود، يا يك رئيس اداره، كارمندان اداره و يك افسر، نفراتى را كه تحت سرپرستى او هستند و يا يك نفر رئيس دولت، بلكه بالاتر، يك نفر پادشاه تمام افراد كشورى را كه بر آنها پادشاهى مى كند امر به معروف و نهى از منكر نموده دعوت به خير و اصلاح و درستى نمايد با امر به معروفى كه يك فرد عادى مى نمايد از حيث اثر تفاوت بسيار دارد به هر قدر كه يك كارگر كارخانه با رئيس آن و يك رعيّت ده با مالك ده، يك نفر سرباز با يك سپهبد و يك فرد عادى با يك عالم عاليمقام روحانى متفّذ و يك پادشاه مقتدر، به حسب ظاهر فرق دارند به همان اندازه تأثير كلام و نفوذ كلمه آنان در دلها فرق مى كند.

گفتار اول: جايگاه سياسى امر به معروف و نهى از منكر

تعبير امر به معروف و نهى از منكر، از تعبيرات كليدى و پربسامد در سخنان امام على‏ عليه السلام است كه در مناسبت‏هاى گوناگون و به دلايل مختلف بر آن انگشت مى‏گذارد و از آن سخن مى‏گويد. از اين رو مى‏توان گفت كه اين تعبير از اهميت فراوانى نزد امام برخوردار است. براى دريافت جايگاه آن نزد امام، اين مطلب را در چند محور زير پى مى‏گيريم:

الف. مفهوم سياسى امر به معروف و نهى از منكر؛

ب. هدف و غايت دين؛

ج. فلسفه حكومت اسلامى؛

د. تأمين حقوق همگان؛

ه . حفظ نظام اجتماعى سالم؛

و. مكانيزم نظارتى در حكومت اسلامى؛

ز. رويكرد اجرايى به اين فريضه؛

ح. موانع تحقيق و اجراى امر به معروف و نهى از منكر.

الف. مفهوم سياسى امر به معروف و نهى از منكر

براى فهم عميق معناى امر به معروف و نهى از منكر نزد امام على‏عليه السلام، بايد خود را از معناى رايج و محدود آن نجات دهيم و به اين مسئله از منظر حضرت بنگريم. تلقى رايج از امر به معروف و نهى از منكر غالبا خرد و محدود است و آن را منحصر به حوزه احكام عبادى و پاره‏اى از مسائل پيش پا افتاده اجتماعى كرده‏اند. حال آن كه از نظر امام، معروف هر آن كردار و رفتار و اعتقاد پسنديده‏اى است كه عقل سليم انسان بدان حكم، و قرآن و سنت آن را تأييد مى‏كند. از اين منظر هر خير و خوبى در دامنه معروف مى‏گنجد، از آشتى دادن ميان زن و شوهر ⁽¹¹⁾ تا ارزان‏فروشى و رعايت انصاف در معاملات و همين‏طور تا بسيج عمومى براى جهاد.

جایگاه امر به معروف و نهی از منکر
برای شناخت جایگاه و اهمیت یک موضوع در اسلام ، راه هایی وجود دارد که رایج ترین آنها عبارتند از بررسی :
1- روی کرد کمٌی
2- روی کرد کیفی
3- پیامدها و آثار
4- آسیب شناسی عدم تحقّق
اینک به ترتیب ، به تبیین هر یک از این راه ها ، می پردازیم :
1- روی کرد کمّی
منظور از روی کرد کمّی ، بررسی امّاری آن موضوع و میزان توجه کمّی آن در قرآن و سنت است – مانند این که ، بدانیم ؛ واژه نماز (صلاة) یا روزه (صوم) چند بار در قرآن یا در روایات آمده است و از این راه میزان اهمیت آن موضوع را نتیجه گیری کنیم .
درباره امر به معروف و نهی از منکر، آیاتی که به شکل مستقیم و صریح بر آن دلالت دارد ، هشت یا نه آیه است (3) و با در نظر گرفتن برخی دیگر از آیات مرتبط ، به چهارده آیه می رسد . (4)

اين‌ عمل‌ بود سرّ كار حسين‌در جهان‌ عز وافتخار حسين‌

با صراحت‌ نمود او اعلام‌كه‌ چه‌ راهي‌ نكوست‌ در اسلام‌

هر كسي‌ مدّعي‌ اسلام‌ است‌كارهايش‌ بدون‌ ابهام‌ است‌

پيرو مكتب‌ رسول‌ خداست‌بيگمان‌ گوشة‌ دلش‌ اين‌ جاست‌

معتقد بود آن‌ كه‌ در اين‌ راه‌بهر يك‌ مشت‌ امّت‌ گمراه‌

نيست‌ از اين‌ فريضه‌اي‌ برترامر به‌ معروف‌ ونهي‌ از منكر

ليكن‌ از خويشتن‌ نمود آغازبا عمل‌ كرد اين‌ سخن‌ را ساز

سر نيفكند او به‌ پاي‌ يزيدگام‌ ننهاد در سراي‌ يزيد

راه‌ گفتار بر يزيد نداددست‌ بيعت‌ بدان‌ پليد نداد

از براي‌ دو روزة‌ دنيامتوسل‌ نشد به‌ ريب‌ وريا

بود همواره‌ پيرو يزدان‌پيرو دين‌ وتابع‌ قرآن‌

بهر دنيا كه‌ او نكرد قيام‌تا رود از براي‌ كسب‌ مقام‌

يك‌ رسالت‌ به‌ شانة‌ خود داشت‌كه‌ به‌ فرمان‌ ايزدي‌ برداشت‌

سایت شهید آوینی