امر به معروف و نهی از منکر در قرآن

نویسنده : عسگر ابراهیم زاده
مقدمه
امر به معروف و نهی از منکر ازاصول دین است واحیای این دواصل بیانگرحیات وسرزندگی جامعه می باشد و فراموش کردن این دواصل موجب رخوت و سستی . بی تفاوتی و به تدریج اضمحلال ومرگ جامعه خواهد شد.
برهرمسلمان ومکلفی واجب است.درچارچوب قوانین شرع عمل به معروفات را توصیه کرده . و دیگران را از مبادرت به منکرات بازدارد . این امراز چنان ظرافتی بر خورداراست که گاه عبور از حدومرز آن .نه تنها ثوابی نخواهد داشت . بلکه عقوبتی را نیز در پی خواهد داشت.
ریشه های فطری و غریزی
پدران و مادران در طول تاریخ فرزندان خود را به کارهایی وا داشته و از کارهایی نهی کرده اند . مسئله امر و نهی و تشویق وهشدار.ریشه در درون هرانسانی دارد.ومربوط به زمان و مکان یا منطقه خاصی نمیشود.وهر مسئله اینگونه فراگیر باشد.نشان از فطری بودن آن دارد.
هشدار و اخطار و فریاد دربرابر خطرها وانحرافات مخصوص انسان نیست در قرآن مجیدمی خوانیم:
وقتی مورچه ای دیدحضرت سلیمان بن علی نبیناوآله با لشکرش درحرکتندفریادزدوبه سایرمورچگان گفت :به لانه های خودبروید تا پایمال نشوید.
هنگامی که هدهددرپرواز خود ازفضای کشور« سبا » متوجه انحراف مردم ودریافت که مردم خورشیدپرستند .نزدحضرت سلیمان (علیه السّلام) آمدواز این انحراف شکایت کرد.
بنابراین .فریاد دربرابرانحراف ودلسوزی.برای دیگران نه تنها مسئله ای فطری برای انسانهاست . بلکه ریشه ای غریزی نیز در حیوانات دارد.
جایگاه امربه معروف در قرآن
این موضوع ازهمان روزهای اول بعثت پیامبراعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مورد عنایت اسلام بوده است .سوره« والعصر» که اوایل بعثت در مکه نازل شده است.اشاره به امربمعروف می کند و از مومنان می خواهد تا یکدیگر را بکارهای حق و پایداری در راه خدا سفارش کنند.
اولین وظیفهءانبیاء (علیهم السّلام)
قرآن حکیم می فرماید:
مادرمیان هرامتی پیامبری مبعوث کردیم که مهمترین کار و وظیفه او .دوچیز بود:
یکی امربه یکتاپرستی که بزرگترین معروفهاست.
و دوم نهی از اطاعت طاغوتها که بزرگترین منکرهاست.
نشانه بهترین امت
قرآن خطاب به مسلمانان میفرماید:
شمابهترین امتی هستید که برمردم ظاهرشده اید.به شرط آنکه امر به معروف و نهی از منکر کنید. امر به معروف کاری است که خدا انجام می دهد چنانکه امر به منکر کار شیطان است.
امربه معروف یک وظیفه عمومی است.قرآن میفرماید: تمام مردان و زنان با ایمان نسبت به یکدیگر حق ولایت دارند. تا یکدیگر را به « معروف » سفازش کنندو از منکر باز دارند.
البته همواره در قرآن امر به معروف مقدم بر نهی از منکر است . تا بفهماند کارها را از راه مثبت پیگیری کنید و تنها در جامعه انتقادکننده نباشید.
جایگاه امر به معروف در روایات پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
آمران به معروف جانشینان خدا در زمین هستند.
حضرت علی(علیه السّلام) درنهج البلاغه می فرمایند:
همه کارهای خیر و حتی جهاد در راه خدانسبت بامر بمعروف مثل رطوبت دهان است نسبت به آب دریا.
حضرت علی(علیه السّلام) همچنین می فرمایند:
امربمعروف ونهی ازمنکر برای عموم مردم یک مصلحت است ( تا انگیزه آنها را به کارهای خیر زیاد کند) و نهی از منکر برای افراد نابخردکه گرایش به انحراف در آنها زیاد است وسیلة کنترلی قوی ای است.
حضرت امام محمدباقر(علیه السّلام) درمقام شکایت میفرمایند:
افرادی هستند که اگرنماز.ضرری به مال یا جانشان بزند آن را ترک میکنند.همانگونه که امربمعروف و نهی از منکر را که بزرگترین شریفترین واجبات است به همین خاطررها می کنند در حدیث میخوانیم:
بهترین دوست آنست که هنگام خلاف مانع تو شود و بدترین دوست آنستکه به تو تذکر ندهد.
حضرت امام جعفرصادق(علیه السّلام) می فرمایند:
بهترین دوست من کسی است که عیب های مرا به من هدیه کند. ایشان همچنین فرموده اند:
کسی که بتواندجلوی مفاسدرابگیرد.ولی نگیرد. گویا دوست دارد که خداوند متعال معصیت شود چنین کسی اعلام دشمنی با خدا کرده است.
رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
گروهی هستند که نه پیامبرند و نه شهید ولی مردم به مقام آنهابه خاطر امر بمعروف بدست آورده اند غبطه می خورند.