اجراى امر به معروف و نهى از منكر را نبايد درباره بعضى اشخاص يا طبقات، موقوف ساخت. و فقط در حق ضعفا و طبقات پايين اجتماع معمول داشت; زيرا معنى اين حرف آزاد گذاردن و مطلق العنان ساختو اقويا و صاحبان نفوذ در نيل به مطامع شخصيه و مقاصد نفسانيه و تجاوز و ستم در حق زيردستان و بيچارگان است. و مفسده آن اگر از مفسده مطلق العنانى عموم بيشتر نباشد از آن كمتر نيست، لذا دين مقدس اسلام به هر كس اجازه داده است كه امر به معروف و نهى از منكر نمايد و در آن رعايت مناصب و مراتب ظاهريه و امتيازات و افتخارات موهومه را لغو نموده است.
مرئوس نسبت به رئيس، سرباز نسبت به سرلشكر، مأمور نسبت به امير، فقير نسبت به غنى، كوچك نسبت به بزرگ، رعيت نسبت به پادشاه حق دارد كه امر به معروف نمايد و اداى تكاليف و اطاعت از دستورات و قوانين را مطالبه نمايد مگر آنكه بر آن مفسده مترتّب شود يا شرايط ديگرى كه در احكام و مسايل امر به معروف ياد خواهيم كرد موجود نباشد كه در آن صورت خوددارى از امر به معروف جايز و بلكه در بعض موارد واجب است.
در تواريخ اسلامى مكرر به مواردى بر مى خوريم كه مى بينيم افراد عادى، رجال و امرا و پادشاهان را امر به معروف و نصيحت مى نمودند و آنان هم با كمال مسرت مى پذيرفتند. و در بسيارى از مواقع بطورى با شدت آنها را موعظه مى كردند و از كارهاى زشت باز مى داشتند كه طرف غرق تأثّر و گريه مى گرديد و در عين حال آن را يك امر عادى و معمولى تلقى مى نمودند و كسى آن را اهانت و بى ادبى به مقام آنها نمى شمرد و بلكه آن را فاضلترين مجاهدات مى شناختند.
از حضرت رسول ـ صلّى الله عليه وآله ـ نقل شده كه فرمود:
«أفْضَلُ الْجِهاد كَلِمَةُ عَدْل عِنْدَ اِمام جائِر»(1)
يعنى: «برترين جهادها سخن حقّ و عدالتى است كه در نزد پيشواى ستمكارى گفته شود».
نيز از آن حضرت منقول است كه فرمود:
«خَيْرُ اِخْوانكُم مَنْ اَهْدى اِلَيْكُم عُيُوبكُمْ»(2)
يعنى: «بهترين برادر دينى شما كسى است كه عيبهاى شما را به شما هديه بدهد».
در كتاب وسايل الشيعه از حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ روايت نموده است كه فرمود:
«قال أميرالمؤمنين: «انّ الله لايعذّب العامّة بذنب الخاصّة اذا عملت الخاصّة بالمنكر سرّاً من غير ان تعلم العامّة فاذا عملت الخاصّة بالمنكر جهاراً فلم تغيّر ذلك العامّة استوجب الفريقان العقوبة من الله عزّوجلّ»(3)
يعنى: «فرمود اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ كه: خداوند عامّه مردم را به گناهانى كه خواص و سران جامعه و زمامداران امور و مصادر كارها در پنهان و مخفيانه مرتكب مى شوند، عذاب نمى كند اما اگر سران و بزرگان جامعه و خواص قومى، پرده محرمات را پاره كردند و علناً مرتكب معاصى شوند و عامّه از آنها جلوگيرى ننمودند (البته با تمكّن و قدرت) هر دو گروه مستوجب عقاب خدا مى شوند».
1- كافي ج1، ص60
2- نهج الفصاحة،ص316
3-وسائل،ج 11،ص 407
منبع: سایت آیت الله صافی
چه کسی باید امر به معروف و نهی از منکر نماید؟